فن بیان چیست؟

فن به معنی راه و روش و تکنیک است و فن بیان را میتوان مجموعه ای از تکنیکها و روشهایی برشمرد که با فراگیری و بکارگیری آنها می توان به بیانی مناسب و موثر دست یافت. از آنجا که ما انسانها موجوداتی اجتماعی و ارتباطی هستم، بیان خوب لازمه ارتباط انسانی به شمار می رود. بیان خوب و موثر ابزاری برای پیشبرد اهداف در زندگی خانوادگی و حرفه ای می باشد. مهارتی که مجهز شدن به آن لازمه ارتباطات موثر به شمار می آید و این امر بستگی به این دارد که تا چه اندازه از هنر سخن گفتن برخوردار باشیم و فن بیان خود را پرورش دهیم.
فن بیان یعنی استفاده درست و بجا از تمامی ارکان ارتباط برای اینکه منظورمان را درست به مخاطب برسانیم. که هم شامل محتوای کلام و سخن است و هم به طرز ادای آن مرتبط می شود. یعنی هم حرف خوب بزنیم، حرفی که متناسب هر شخص و هر مکان و به اقتضای شرایط باشد و هم آن حرف سنجیده و مناسب را با رعایت اصول و قواعد سخن گفتن موثر بیان کنیم . وقتی مجهز به این دو تکنیک شدیم می توانیم هر کجا و هر زمان و در هر شراطی خوب حرف بزنیم و ارتباط مناسبی با اطرافیان برقرار کنیم. تکنیک هایی که کمک می کند بیان خوبی داشته باشیم شامل: تلفظ درست و صحیح لغات، استفاده بجا از دستور زبان مانند رعایت مکث ها و تاکید ها، حذف تکه کلام های که از تاثیر گذاری کلام کم می کند مانند من من کردن و یا گفتن اِ زیاد در خلال صحبت، رسا و با صلابت حرف زدن، کنترل نفس و بدون تنش نبودن بیان، بدون حس و احساس نبودن بیان، بیش از اندازه سریع یا کند صحبت نکردن، لرزش یا خشدار نبودن صدا ، رعایت زبان بدن مناسب مانند نوع نگاه و حالت چهره و دیگر اجزای ارتباط غیر کلامی و می‌توان گفت فن بیان خوب یعنی استفاده از همه اجزایی که کمک می کند پیام ما به درستی به مخاطب انتقال یابد.

کاربرد فن بیان: چرا فن بیان اهمیت دارد؟

فرقی نمیکند که دانشجو باشیم یا فارغ التحصیل، شاغل یا خانه دار، معلم و استاد یا شاگرد، کارمند یا رئیس در هر جایگاهی که باشید و هر شغل و موقعیتی که داشته باشیم بی نیاز از خوب و پسندیده صحبت کردن نیستیم. هر کدام از ما با قرار گرفتن در شرایط و در مقابل افراد مختلف، طرز بیان و نحوه سخن گفتمان متفاوت است. در خانه و با خانواده خود به گونه ای سخن می گوییم و در محل کار به گونه ای دیگر. طرز صحبت با همکاران در محل کار با نحوه حرف زدن با دوستانمان تفاوت دارد حتی در خانواده هم با هر فرد به نحوه خاص و متفاوت از دیگران صحبت می کنیم و ممکن است برای صحبت با دوستانمان ادببیات خاصی بکار ببریم. خلاصه به تعداد افرادی که در اطرافمان هستند و به نحوی با آنها در ارتباط هستیم ، راه برای برقراری ارتباط و صحبت کردن وجود دارد. افرادی که به فن بیان خوبی دارند از این موضوع به نحو احسنت استفاده کرده و قادرند براحتی روی دیگران تاثیر مثبت گذاشته و در خانواده و جامعه به عنوان افراد جذاب، قابل احترام و موثر شناخته شوند افرادی که با بیان و کلام موثر خود در دل و جان مخاطب نفوذ کرده و از جایگاه ویژه ای برخوردارند.
در زندگی روزانه و در برقراری ارتباط با دیگران اولین نگرش و برداشت از انسان مربوط به سخن گفتن و نحوه گفتار است و محتوای صحبت و حرف ها شخصیت و نگرش انسان را مشخص می کند. یکی از مهمترین دلایل محبوبیت و موفقیت افراد اجتماعی موفق و آنهایی که به نحو تحسین برانگیزی ارتباط برقرار می کنند، شیوه صحبت کردن و فن بیانشان است. استفاده از کلمات مناسب، تن صدا، لحن و توجه به کلماتی که بر زبان می آورند. مجهز بودن به فن بیان خوب و بکارگیری درست این مهارت مهم ما را قادر می سازد نظرات خود را براحتی بیان کرده و از حق خود دفاع نماییم نه انیکه شخصی باشیم که بدون چون و چرا به سادگی هر سخن و عقیده ای را بپذیریم و تحت تاثیر دیگران باشیم. فن بیان موثر بر نحوه استدلال کردن و تفکر انتقادی ما تاثیر بسزایی گذاشته و از این طریق راحت تر می توانیم نظرات مخالف خود را بیان کرده و دیگران را متقاعد کنیم که به حرف و عقیده ما احترام بگذارند. با مجهز شدن به فن بیان می توانیم افکار و عقاید خود را با بیانی واضح و روشن با دیگران به اشتراک گذاشته و از آنها دفاع کنیم و در صورت لزوم افراد را با خود همراه کنیم. در حیقیقت فن بیان خوب مانند جرقه ای است که ما را به حرکت وادار کرده و می تواند سکوی پرتاب ما باشد.
به نظر من فن بیان خوب یعنی خوب صحبت کنیم و صدایمان را موثرتر به گوش دیگران برسانیم، توانایی شنیدن و گوش دادن صدای دیگران را بدست آوریم که نتیجه آن انتقال درست پیام به دیگران بوده و همچنین توانایی دریافت پاسخ مناسب از جانب آنان. فن بیان خوب مهارتی لازم و ضروری بوده که کاربرد آن نه فقط محدود به تعاملات اجتماعی و کسب موفقیت های حرفه ای و کاری بوده بلکه مهمترین و اصلی ترین کارکرد آن در خانواده است. اینکه ما یاد بگیریم در ابتدا با خود و پدر و مادر و یا فرزندان و خانواده خود درست حرف بزنیم و منظورمان را به درستی بیان کنیم اصول شکل گیری هر گونه ارتباطی به شمار می رود. مهارتی که متاسفانه از دوران تحصیل و مدرسه کمتر به آن بها داده شده. خلاصه اینکه از ماست که برماست. بگذریم بجای گله و شکایت انرژی و تلاشمان را وقف آموزش و تمرین کرده و برای این منظور از خودمان شروع کنیم. ابتدا دانش درست و اصولی حرف زدن و فن بیان خوب داشتن را بیاموزیم و پرورش دهیم و با بکارگیری آنها در زندگی خانوادگی و حرفه ای خود کیفیت بالاتری از تعاملات و ارتباطات را تجربه کنیم. در مقالات بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت که چطور فن بیان خوب و موثری داشته باشیم و نقش آموزش در فن بیان موثر چیست. با ما همراه باشید. در پایان مطالعه مقاله مهارتهای ارتباطی چیست؟ را به شما پیشنهاد می کنیم.

چرا آموزش فن بیان اهمیت دارد ؟

یکی از بزرگترین و باارزشترین نعمت های پروردگار مهربان بی شک نعمت سخن گفتن است. این نعمت الهی که مایه اصلی تکامل بشریت به شمار می رود در زندگی ما نقش غیرقابل انکاری دارد . قدرت بیان و سخن گفتن هدیه ای است به انسان از سوی پروردگار و در اهمیت آن این جمله بس که: خداوند حكيم در سوره الرحمن بعد از مسئله آفرينش انسان، از نعمت بيان سخن گفته است و می فرماید ” خَلَقَ الإنْسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ انسان را خلق کرد   به او تعلیم نطق و بیان فرمود”. اگر نقش “بیان” در تکامل و پیشرفت زندگی ما انسانها و پیدایش و ترقی تمدنها را در نظر بگیریم به یقین می توان گفت، اگر این نعمت بزرگ نبود انسانها هرگز نمی توانستند تجربه علم و دانش خود را از نسلی به نسلی دیگر منتقل کنند و باعث پیشرفت علم ودانش تمدن و دین و اخلاق گردند.
ارزش هر نعمت به نحوه استفاده از آن نعمت بستگی دارد قدرت بیان و سخن گفتن همانقدر که می تواند مایه موفقیت، شادی و کمال آدمی باشد به همان اندازه هم می تواند او را به تباهی، سقوط، غم و اندوه مبتلا کند اگر اصول و قواعد بکارگیری این نعمت با ارزش را ندانیم علاوه بر اینکه شکر این نعمت را بجای نیاورده ایم بلکه این موهبت با ارزش را تباه و زایل کرده ایم. همانطور که وجود آب برای کشاورزی و رشد محصولات ضروری است، اگر کشاورز نداند چقدر و چطور و از روی چه اصولی آبیاری را انجام دهد باعث نابودی محصولش می شود. در استفاده از بیان و کلام هم همینگونه بوده و اگر ندانیم چطور و چگونه از این نعمت بزرگ استفاده کنیم و قواعد بکارگیری آن را ندانیم و اینکه با هر شخص و در هر مکان چطور باید صحبت کنیم و چگونه بیانی داشته باشیم علاوه براینکه ناشکری کرده ایم، این سرمایه گرانبهای خود را هدر داده ایم.

چرا برخی از افراد از سخن گفتن امتناع می کنند؟

حرف زدن و سخن گفتن می تواند دو خطر بزرگ داشته باشد اول خطر آن مربوط به این میشود که خیلی از افراد سکوت را به حرف زدن ترجیح می دهند و از صحبت در جمع کناره گیری می کنند به دلیل اینکه از این می ترسند که شنیده نشوند. یعنی فکر می کنند حرفشان از اهمیت برخوردار نبوده و در صورت صحبت کردن نادیده گرفته می شوند. که از دلایل آن می توان در مرحله اول کمبود عزت نفس و بعد اعتماد به نفس اشاره کرد که عدم مواجهه درست با این مشکل ممکن است تبعات منفی زیادی براي فرد داشته باشد. خطر دوم مربوط به این معضل می شود که ما حرف می زنیم و صحبت می کنیم ولی متاسفانه شکاف بزرگی میان آنچه که می گوییم و آن چه که دیگران از حرفهای ما برداشت می کنند، وجود دارد. یعنی قادر نیستیم منظورمان را به درستی به مخاطب انتقال دهیم. که بیشتر مربوط به ضعف فن بیان و نادیده گرفتن اصول و قواعد سخن گفتن است. هر دو خطر جدی بوده و باید به دنبال راه حل مناسب آن باشیم.
ما بیشتر وقت خود در زندگی را به حرف زدن و ارتباط داشتن با دیگران مثل اعضای خانواده و فامیل، دوستان، معلمان، همشاگردی ها، همکاران سپری می کنیم، و شاید کمی عجیب باشد که با این وجود زمان کمی را صرف آموختن چگونه صحبت کردن و چگونه گوش دادن می کنیم. مگر غیر از این است که توانایی ارتباط برقرار کردن در تمامی سطوح زندگی ما اهمیت دارد و خوب سخن گفتن لازمه برقرار این ارتباط است پس چرا نباید با فراگیری اصول و تکنیک های درست صحبت كردن و بيان متناسب این مهارت‌ اساسي ارتباط را کسب کرده و یا آن را تقویت کنیم و از مزایای برقراری یک ارتباط موفق و موثر بهره مند شویم.

چگونه فن بیان خوبی داشته باشیم؟

همه ما خواهان این هستیم که با تسلط بر بیان و کلام خود بر دیگران تاثیر گذاشته و آنها را با عقاید و نظرات خود همراه کرده و به اهدافمان برسیم. ارزش خوب حرف زدن و نقش آن در برقراری ارتباط موثر هم بر کسی پوشیده نیست. ولی لازمه این مهم این است که ابتدا بر خودمان تسلط داشته باشیم و کلام خود را مدیریت کنیم حرفها و کلمات را در اختیار عقل و فهم خود گرفته و اجازه ندهیم زبانمان بی اختیار عقل حرکتی کند و بر آن پیشی بگیرد.  قدرت واژگان را جدی بگیریم و لازمه مدیریت بر بیان این است که قبل از هر کلمه که قصد گفتن آن را داریم ابتدا فکر کنیم ببینیم چه می خواهیم بگوییم و چطور باید بگوییم. کلمه ای که بکار می بریم مرهمی است که باعث التبام زخم دلی می شود یا مثل خنجری است که دلی را می شکافد. کلاممان نوید صلح و آرامش است یا سرآغاز فتنه ای بزرگ. داستان های زیادی از زندگی افراد موفق وجود دارد که بیانگر این است که چطور قدرت یک جمله یا یک کلمه توانسته مسیر زندگی آنان را تغییر داده و سبب موفقیتشان شده. شما هم اگر کمی تأمل کنید حتما کلام و بیانی را بخاطر می آورید که تحت تاثیرش قرار گرفته و تغییری مثبتی را برایتان به ارمغان آورده است.
لازمه فراگیری هر مهارتی این است که علاوه بر دانش تئوری و آگاهی از قواعد آن، با بکارگیری درست روشها و اصول آن و مهمتر از همه تمرین، به آن فن یا مهارت تسلط یابیم. همانطور که خواندن صدها کتاب آشپزی و مطالعه دستور غذاهای خوشمزه باعث نمی شود فرد آشپز ماهری شود، مطالعه اصول و روشهای سخنوری و آگاهی از تکنیک های فن بیان و یا سخنرانی به تنهایی و بدون بکارگیری آنان در عمل هم نمیتوان انتظار داشت که فن بیان خوبی داشته باشیم و از این طریق بتوانیم ارتباط مؤثری برقرار کنیم. خوب حرف زدن و حرف خوب زدن یعنی تسلط بر کلام و بیان هم فقط با خواندن کتاب و مقاله اتفاق نمی افتد و نیاز به یادگیری و آموزش تئوری و عملی دارد. بسياري از مواقع اطلاعات ما راجع به یک بازیگر یا خواننده بیشتر است تا روشهای گفتگو یا تعامل پویا. خیلی مواقع هم ما اطلاعات خوبی داریم؛ به کلاسهای فنون مذاکره و ارتباط موثر و زبان بدن می رویم و دانش خود را افزایش می دهیم ولی متأسفانه نمی توانیم با خانواده یا فرزندان خود خوب صحبت کرده و ارتباط مؤثری برقرار کنیم. سر کلاس اساتید بزرگ فن بیان و سخنوری شرکت می کنیم و اطلاعات خوبی کسب می کنیم ولی آگاهی لازم اتفاق نمی افتد و نمی توانیم با بیان مناسب و مؤثر با نزدیکانمان ارتباط برقرار کنیم. با اینکه در عصر ارتباطات به سر می بریم ولی کودکان و کودکان گذشته (که حالا بزرگسال هستند) روز به روز احساس تنهایی بیشتری می کنند و با اینکه دسترسی به انواع شبکه های ارتباطی و اجتماعی ارتباط سریع و آسان کرده و ما را قادر ساخته که پیام و سخن خود را به دورترین نقاط انتقال دهیم و ارتباط برقرار کنیم ولی چرا کمتر و کمتر حرف همدیگر را متوجه می شویم و یکدیگر را درک می کنیم؟ درواقع مي‌توان گفت ريشه بسياري از سوءتفاهمات، اختلافات، رنجش‌ها و همچنين منشأ بسياري مشاجرات، اختلافات و بگو مگوهای خانوادگي، عدم وجود فهم متقابل در صحبت‌ها است، چراكه يكي از طرفين گفتگو يا بدتر از همه دو طرف گفتگو حرف يكديگر را نمي‌فهمند، با هم درست صحبت نمی کنند و یا بیان نامناسبشان موجب می شود برداشت درستي از پيام‌هاي ارسال شده نداشته باشند.
بدون تعارف باید بگویم به ما یاد نداده اند درست صحبت کنیم و موثر ارتباط برقرار کنیم. اول از همه خودمان، پدر و مادر و خانواده و بعد هم نظام آموزشی در این زمینه کوتاهی کرده ایم. قصد گله و شکایت ندارم و نمی خواهم فقط از کمبودها بگویم چون شکایت و افسوس خوردن گره از کار باز نمی کند و راهگشا نمی باشد. اینها را بیان کردم که بگویم اولین قدم برای حل این مشکل این است که آن را بپذیریم و دانش و اطلاعاتمان را از نو در جهتی درست سازماندهی کنیم. باید به دنبال روشهای عینی و کاربردی باشیم تا آموخته هایمان را بکار ببندیم و لازمه این امر این است که از خود شروع کنیم. هر کدام از ما در هر کجا و هر حرفه ای که هستیم به خودمان رجوع کنیم و ابتدا بياموزيم مهارت های ارتباطی چيست؟،  فن بیان چيست؟ و درست صحبت کردن را بیاموزیم تا قادر باشم رابطه ای پویا با دیگران برقرار کنیم. در هر نقش و موقیعیت اجتماعی که قرار داریم ابتدا در مدرسه زندگی شاگردی کنیم و اصولی برقراری ارتباط موثر که شاید ابتدایی ترین و مهمترین آن درست صحبت کردن و دارا بودن فن بیان مناسب است را بیاموزیم و بکار ببندیم و در زندگی روزمره خود تجربه کنیم.
فن بیان قدرتمند و توانایی برقرار ارتباط موثر را می توان از طریق آموزش و تمرین کسب کرد با تکنیک های فن بیان آشنا شد. هر چند مسلط شدن به این مهارت مهم چندان راحت به نظر نمی رسد و نیاز به پشتکار و تلاش دارد ولی آگاهی از منافع و مزایای فن بیان موثر می تواند انگیزه فراگیری این مهارت اساس را در ما ایجاد کرده و نیرو محرکه ما باشد. همه ما خواهان این هستیم که به بهترین شکل و ارتباط برقرار کنیم و دارای نفوذ کلام و قدرت بیان باشم پس لازمه آن این است که راههای تاثیرگذاری کلام و بیان را بیاموزیم و بکار ببندیم و از آثار و برکات آن بهره مند شویم.
برداشت شده از سایت